Onzekerheid betekent niet onveiligheid

Kennis is macht en wij zijn ons brein. Dit zijn nogal sterke overtuigingen in onze maatschappij. Het Corona virus gaat hier wat aan veranderen. Gelukkig maar.

Als we niet voldoende kennis en informatie hebben, vinden we dat lastig. De onzekerheid in onze externe wereld, het uiterlijke niet-weten, doet natuurlijk ook iets binnen in ons. We worden er innerlijk onzeker van.

In crisisteams zie ik geregeld dat we beide onzekerheden – uiterlijk en innerlijk – proberen te reduceren door eindeloos over scenario’s te praten en complexe modellen te produceren. Zo zoeken we naar een veilig houvast.

Dit leidt echter tot zulke ingewikkelde besluitvormingsbomen dat veel teamleden afhaken en denken dat ze niet goed genoeg zijn om mee te denken en mee te doen. Veel expertise en intuïtieve denkkracht gaat hierbij verloren. En dat is zonde. Want er zit zo ontzettend veel kennis en ervaring aan tafel en we hebben ieders inzet hard nodig.

Corona dwingt ons naar onze onzekerheden te kijken, zowel in het uiterlijke als het innerlijke domein. Nu het onvoorspelbare zich voltrekt, gebeurt er ook iets dat onvoorstelbaar leek: we realiseren ons dat er ook een andere dimensie moet worden aangesproken. Naast kennis is er ook wijsheid, naast uiterlijk weten ook innerlijk weten, naast ratio ook intuïtie, naast brein is er ook geest en naast controle is er ook loslaten.

Tijdens deze Corona crisis zie ik dat het gedachtengoed ‘onzekerheidskunde’ waar ik al jaren met crisisteams mee werk, bij veel mensen landt. Ik ben er blij om: het is exact onzekerheidskunde die ons naar een nieuwe werkelijkheid brengt.

Onzekerheidskunde als denkrichting gaat ervan uit dat wat je niet weet vaak relevanter is dan wat je wel weet. Dat er kennis is en anti-kennis. En dat ze alleen tezamen leiden tot de essentie. Onzekerheidskunde als levenshouding leert ons dat we ons comfortabel kunnen voelen in dit niet-weten, dat we er ontspannen doorheen kunnen ademen. Dat we er zelfs in het publieke domein voor uit mogen komen. Onzekerheid betekent namelijk niet onveiligheid.

Wanneer we het weten en niet-weten naast elkaar bezien én vertrouwen, ontvouwt zich een nieuwe wereld. Eentje waarin alle inzet, intuïtie, kennis en ervaring samenkomen en niets verloren gaat. Ik heb er alle vertrouwen in.

Tien jaar geleden ontdekte ik dat het werk van Nassim Nicholas Taleb voor mij mooie metaforen bevat om in gesprek te gaan met crisisteams. Taleb liet zich inspireren door de beursvloer en schrijft veel over toeval, waarschijnlijkheid en denkfouten. Als strategisch adviseur crisisbeheersing gebruik ik elementen uit zijn werk met crisisteams en bestuurders. Ik noem dat onzekerheidskunde – Irene Nijhof.