Is Corona een Zwarte Zwaan?

Zwarte Zwanen gaan ons leven steeds meer domineren. Niet zozeer de dieren zelf als wel hun metaforische betekenis die Nicholas Taleb in 2008 introduceerde. De metafoor staat voor onvoorspelbare gebeurtenissen – uitschieters – die een enorme impact op ons leven hebben. Tot voor kort was de aanval op de Twin Towers op 9/11 het gedoodverfde voorbeeld van een Zwarte Zwaan. Je zou zeggen dat Corona nu met stip op nummer 1 is binnengekomen. Maar laten we daar eens wat dieper naar kijken.

Allereerst moeten we oppassen, ook volgens Taleb, om de metafoor niet als cliché te gaan gebruiken voor alle slechte dingen die ons verrassen. Daarbij, een uitbraak van een pandemie is niet zo verrassend. In risicoprofielen van veiligheidsregio’s staat een (griep)pandemie al jaren hoog op de agenda simpelweg omdat de waarschijnlijkheid hoog is. Corona is weliswaar een gebeurtenis met een enorme impact, de uitbraak is niet onvoorspelbaar. Hiermee kunnen we dus stellen: Corona is géén Zwarte Zwaan.

De pandemie mag dan wel geen Zwarte Zwaan zijn. In mijn opinie zijn de response en impact dat wél. De uitbraak heeft gigantische gevolgen: het is een uitschieter, die buiten de normale gang der dingen valt en een enorme impact heeft. In ieder geval vanuit het perspectief van onze generatie. Intelligente lockdowns, verpleeghuizen en scholen gesloten, gigantische steunpakketten van de overheid, een onvoorspelbare economisch crisis en een ‘anderhalve-meter-samenleving’: wat ons een half jaar geleden nog onvoorstelbaar, onmenselijk en ongekend leek, heet nu een nieuw normaal.

We leven niet langer in een wereld waar het gemiddelde, normale en routineuze overheerst. Taleb noemt die oude voorspelbare wereld Mediocristan. We leven nu in Extremistan: een wereld die wordt bepaald door onkenbare connectiviteit, enorme onvoorspelbaarheid en exponentiële ontwikkelingen. De verspreiding en indamming van het virus is daar een levend voorbeeld van. En zo is het nieuwe normaal een wereld waarin het onvoorspelbare en onvoorstelbare steeds waarschijnlijker wordt. Morgen zal niet meer lijken op ons gisteren. Welkom in het land der Zwarte Zwanen: Extremistan.

Tien jaar geleden ontdekte ik dat het werk van Nassim Nicholas Taleb voor mij mooie metaforen bevat om in gesprek te gaan met crisisteams. Taleb liet zich inspireren door de beursvloer en schrijft veel over toeval, waarschijnlijkheid en denkfouten. Als strategisch adviseur crisisbeheersing gebruik ik elementen uit zijn werk met crisisteams en bestuurders. Ik noem dat onzekerheidskunde – Irene Nijhof.